Nhân Huệ Vương Trần Khánh Dư - Một tướng tài bất hảo

Trần Khánh Dư hiệu là Nhân Huệ vương, quê ở Chí Linh, Hải Dương. Ông là con của Thượng tướng Trần Phó Duyệt, cháu nội của Trần Thủ Độ. Tuy là họ Trần nhưng ông xuất thân không phải chốn hoàng gia, vương tử.

Là người văn võ song toàn đường gươm của ông được ví như “tuyết rơi, hoa nở” có thể xông vào đám quân cả ngàn người như vào chỗ không người. Khánh Dư người cao, chân dài, miệng rộng, môi mỏng, mũi cao, hai cánh mũi mỏng ăn sâu vào trong. Thú vui của Dư là thích chơi bời, săn bắn. Các thiếu nữ mới lớn thì say mê cái vẻ lãng mạn bất cần đời của ông. Còn các phụ nữ đã có chồng thì lại mê mẩn bởi sức hấp dẫn không thể cưỡng lại được từ đôi chân dài.

 

 

Trong lần chống quân Nguyên Mông vào năm 1258, Khánh Dư có công nhân sơ hở đánh úp quân giặc. Sau đó, ông đánh người Man ở vùng núi, thắng lớn, được nhận làm Thiên tử nghĩa nam.

 

Về vấn đề vị hoàng đế nhà Trần nào là người nhận Trần Khánh Dư làm con nuôi, đến nay vẫn có nhiều điểm nghi hoặc. Nguyên văn trong Đại Việt sử ký toàn thư: "Nhâm Ngọ, năm thứ 4 (1282). Lần trước, quân Nguyên vào cướp, Nhân Huệ Vương Trần Khánh Dư nhân sơ hở đánh úp quân giặc. Thượng hoàng khen ông có trí lược, lập làm Thiên tử nghĩa nam". Lúc này Sử ký đang ghi kỷ về Trần Nhân Tông, nên Thượng hoàng có lẽ là Trần Thánh Tông. Tuy nhiên vào thời điểm ấy, nếu xét Trần Khánh Dư vào lúc người Nguyên vào cướp đã có quân công, thì phải là thời điểm năm 1257 khi Ngột Lương Hợp Thai dẫn quân vào. Mà vào thời điểm ấy, để có đủ trưởng thành lập quân công, ông ít nhất phải bằng tuổi Trần Thánh Tông (khi ấy khoảng 18 tuổi) và người nhận ông làm con là Trần Thái Tông mới phải. Tuy nhiên, nếu trường hợp ông bằng tuổi Trần Thánh Tông, tức là sinh năm 1240, thì đối chiếu năm mất 1340, ông xấp xỉ 100 tuổi, một tuổi thọ hơi khó tin.

Cho nên, Trần Khánh Dư là được vị Hoàng đế nhà Trần nào nhận làm nghĩa nam, đến bây giờ cũng hoàn toàn không có kết luận chuẩn xác.

 

Trong khi đó, xét về đường hoạn lộ thì Trần Khánh Dư lại là “thế hệ thứ ba” phò tá nhà Trần. Trần Thủ Độ, Trần Phó Duyệt phò tá Trần Thái Tông và Trần Thánh Tông. Bởi vậy, Trần Khánh Dư dĩ nhiên sẽ được cất nhắc để “tiếp nối truyền thống”, phò tá vị vua tương lai là Trần Nhân Tông.

 

Trần Thủ Độ là khai quốc công thần nhà Trần, một tay đạo diễn chuyện phế lập, thoán đoạt các kiểu nhưng trong dòng tộc họ Trần, ông chỉ là dòng thứ. Trần Thủ Độ có người con là Trần Phó Duyệt. Trần Duyệt lại có hai người con là Trần Khánh Dư và Trần Văn Lộng. Nhờ công lao và dòng dõi của ông nội nên Khánh Dư được nhận là con nuôi thiên tử thì nghe hợp lý hơn. Chính vì là con nuôi thiên tử nên Dư được quyền ra vào cung cấm tự do.

Mắc tội thông dâm

Thời gian làm quan trong triều, Trần Khánh Dư đã mắc trọng tội. Ông thông dâm với công chúa Thiên Thụy, con gái của vua Trần Thánh Tông, vợ của Trần Quốc Nghiễn (con trai của Hưng Đạo Vương Trần Quốc Tuấn). Sự việc xảy ra trước năm 1282 bị bại lộ, Trần Khánh Dư bị bắt, theo luật thời bấy giờ phải bị xử tội chết, tịch thu hết tài sản.

 

Vua Trần Thánh Tông rơi vào tình thế khó xử. Không xử Trần Khánh Dư tội chết thì luật pháp không nghiêm và gây ra nỗi hận thù cho Trần Quốc Nghiễn. Vua phải nể mặt Hưng Đạo Vương, nhưng cũng không thể giết người con nuôi vừa có tài, vừa có công lớn trong cuộc kháng chiến chống quân xâm lược. Cuối cùng, vua cho dùng cực hình, phạt Khánh Dư 100 trượng, đánh tại Hồ Tây.

 

Theo luật bấy giờ, đánh 100 roi không chết là thiên mệnh cho sống. Vì vậy, vua Thánh Tông đã ngầm ra lệnh cho quan sai nha đánh chúc gậy xuống khiến Khánh Dư đau nhưng không chết. Như vậy, mọi người đều công nhận ông sống là do "thiên mệnh soi sáng". Cách của vua coi như thành công, hợp lòng người.

 

Mặc dù không chết, Trần Khánh Dư vẫn bị tịch thu hết tài sản, phế truất binh quyền. Ông về quê cha ở Chí Linh làm nghề bán than kiếm sống.

 

Trần Khánh Dư rời triều, lại về quê cũ Chí Linh, làm nghề đốt than, chở thuyền trên sông, buôn bán kiếm sống thảnh thơi qua ngày.

 

Tướng tài có đất dựng võ

 

Năm 1282, quân Nguyên Mông lại chuẩn bị tiến đánh Đại Việt lần thứ hai. Vua quan nhà Trần kéo về Bình Than mở hội nghị bàn cách chống giặc. Lúc thuyền vua đỗ ở bến Bình Than, lúc ấy thủy triều đang rút, nước chảy mạnh, có một chiếc thuyền lớn chở than đi qua, trên thuyền có một ông lão ngồi đằng mũi, đội nón lá, mặc áo ngắn, dáng điệu ung dung. Vua Trần Nhân Tông (con của Trần Thánh Tông) nhìn thấy, bảo: “Người kia chẳng phải là Nhân Huệ Vương sao?”, rồi sai người chèo thuyền nhỏ đuổi theo. Đến cửa Đại Than thì gặp được, quân hiệu triệu ông này về gặp vua. Ông lão đứng lên, khảng khái trả lời: “Lão là người buôn bán than, chả có việc gì mà phải đến gặp vua cả”. Quân hiệu trở về tâu, vua Trần Nhân Tông lại bảo: “Đấy đúng là Nhân Huệ Vương rồi, người thường tất không dám nói như thế”. Vua liền sai tiếp đội thị vệ lấy thuyền lớn chèo nhanh theo để mời ông lão bán than về gặp cho bằng được…

 

 

Quả nhiên vua Trần Nhân Tông đã nhìn ra đúng người. Ông lão chèo thuyền chở than ấy chính là tướng quân Trần Khánh Dư lừng lẫy trước đây. Khi Trần Khánh Dư cúi đầu đi lên thuyền rồng, vua Trần Nhân Tông thân bước ra, ôm chầm lấy, nói: “Trời ơi! Nam nhi mà đến nỗi này thì thực là cùng cực rồi”. Rồi vua liền xuống chiếu tha tội hết mọi tội lỗi cho Trần Khánh Dư. Hưng Đạo Đại Vương Trần Quốc Tuấn thì đi xách nước dội lên người cho Trần Khánh Dư tắm sạch bụi than. Sau đó, vua ban quần áo ngự để Trần Khánh Dư kịp mặc và ngồi cùng bàn việc chống giặc với các quan tướng. Tại hội nghị Bình Than, Trần Khánh Dư đã đưa ra nhiều kế sách. Ông được vua Trần Nhân Tông phục chức và phong làm Phó đô tướng quân, giao cho đi ngay ra trấn giữ vùng đảo biên giới Vân Đồn.

Khi quân Nguyên Mông xâm lược Đại Việt lần thứ ba (năm 1287), thủy quân Nguyên đánh vào Vân Đồn (Quảng Ninh ngày nay), Hưng Đạo Vương giao hết công việc biên thùy cho phó tướng Vân Đồn lúc đó là Trần Khánh Dư.

 

Khánh Dư để thất thủ, Thượng hoàng Trần Thánh Tông hay tin liền sai trung sứ đến xiềng ông giải về kinh. Khánh Dư nói với trung sứ: "Lấy quân pháp mà xử, tôi cam chịu tội, nhưng xin khất vài ba ngày để tôi mưu lập công rồi về chịu tội búa rìu cũng chưa muộn". 

Khánh Dư biết thủy quân của giặc đã qua, thuyền vận tải lương thực chắc chắn theo sau nên thu thập tàn quân đợi chúng. Khi thuyền vận tải lương thực đến, ông đánh bại, bắt được rất nhiều quân lương, khí giới, tù binh của giặc.

 

Cho rằng chỗ trông cậy của quân Nguyên là lương thảo và khí giới, nay bị quân Đại Việt bắt, vua tha tội cũ cho Trần Khánh Dư, đồng thời thả tù binh về doanh trại quân Nguyên Mông để báo tin. Điều này buộc quân giặc rút lui.

 

 

Sách Danh tướng Việt Nam viết, ngoài tài dùng binh, Trần Khánh Dư còn uyên thâm văn sử. Ông viết bài tựa cho cuốn sách nghệ thuật quân sự “Vạn Kiếp tông bí truyền thư” của Hưng Đạo Vương Trần Quốc Tuấn. Đoạn mở đầu, ông viết: “Người giỏi cầm quân thì không bày trận, người giỏi bày trận thì không phải đánh, người giỏi đánh thì không thua, người khéo thua thì không chết”.

 

Trong thời gian bị giáng làm thường dân, Khánh Dư buôn bán than để sinh sống. Từ đây, tài năng kinh doanh của ông mới thực sự phát huy. Khánh Dư trấn giữ trấn Vân Đồn ngoài việc rèn binh, khiển tướng rất quy củ, bài bản đâu ra đó, thì ông cũng để lại một vụ “làm ăn” mà nước biển Đông cũng không sửa sạch được.

Vốn ở gần Vân Đồn có hương Ma lôi chuyên làm nón rất tốt. Trần Khánh Dư sai lính mua vét hết, còn sai lính đặt thêm vài ngàn chiếc nữa. Rồi mới ra lệnh rằng: “Để khỏi nhầm với bọn rợ Hồ (chỉ quân Mông Nguyên) trong lúc giao chiến, nên người Vân Đồn phải đội nón Ma Lôi. Hạn trong ba ngày phải thi hành, ai không có nón sẽ bị phạt rất nặng hoặc đánh đòn roi”. Khánh Dư sai người nhà mang nón Ma Lôi đã mua từ trước, chở thuyền đến đậu trong cảng. Lệnh vừa ra, sai người ngầm báo dân trong trang: "Hôm qua thấy trước vụng biển có thuyền chở nón Ma Lôi đậu".

 

Do đấy, người trong trang nối gót tranh nhau mua nón, ban đầu mua không tới 1 tiền, sau giá đắt, bán 1 chiếc nón giá 1 tấm vải. Số vải thu được tới hàng ngàn tấm. Thơ mừng của một người khách phương Bắc câu: "Vân Đồn kê khuyển diệc giai kinh" (Vân Đồn gà chó thảy đều kinh) là nói thác sợ phục uy danh của Khánh Dư mà thực là châm biếm ngầm ông.

Càng giàu có Trần Khánh Dư càng ra sức bóc lột nông dân bằng cách tích tụ đất đai cho dân làm thuê, làm mướn. Mua rẻ đất của dân để mở trường đua ngựa. Khánh Dư bị dân kiện, sau đó tâu vua: "Tướng là chim ưng, dân lính là vịt, dùng vịt để nuôi chim ưng thì có gì là lạ?" Sử chép: "Vua không hài lòng, Khánh Dư bèn trở về. Khánh Dư vào chầu không quá 4 ngày đã trở về, vì sợ ở lâu bị vua khiển trách." Trần Nhân Tông chỉ tiếc ông có tài làm tướng, nên không nỡ bỏ.

 

Trần Khánh Dư, một kẻ tài hoa nhưng không hoàn hảo, một danh tướng "độc nhất vô nhị" trong lịch sử Việt Nam với những phát ngôn và hành động thô bỉ, nhưng là một người coi trọng tự do cá nhân trong thời đại phong kiến, một người đạp bằng dư luận mà sống, một không quan tâm miệng lưỡi thiên hạ, một vị tướng, một quý tộc, và cả một sự cô đơn trong một mối tình oan nghiệt.

 

Nhà văn Lưu Sơn Minh, khi viết tiểu thuyết “Trần Khánh Dư”, đã mở đầu bằng những câu văn:

 

"Đừng đọc về ta, đừng nhắc chuyện ta, nếu trong lòng ngươi khư khư những tín điều vô vị và bất di bất dịch. Ta là kẻ đạp lên tín điều và giật đổ những bất di bất dịch. Ta là kẻ sinh lạc nhà, sống lạc thời, và yêu lạc người. Giữa những dòng chữ của hậu thế, tên ta sẽ đi cùng với những nỗi cô đơn thăm thẳm. Từ lúc sinh ra cho tới mãi sau này, khi danh tính ta chỉ còn lạc lõng trên các trang giấy, ta vẫn là kẻ độc hành. Tên ta là Dư..."