Văn Miếu Quốc tử giám - “Hồn văn hóa” thủ đô qua hàng nghìn năm

Văn Miếu - Quốc Tử Giám là một di tích lịch sử - văn hóa đặc biệt quan trọng của quốc gia. Đây là nơi gìn giữ và tôn vinh đạo học, lưu giữ và thể hiện đặc sắc nhất những giá trị nổi bật của văn hiến Việt Nam. Với bề dày lịch sử và chiều sâu văn hóa, Văn Miếu - Quốc Tử Giám đã được Bộ Văn hóa (nay là Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) xếp hạng Di tích Lịch sử Văn hóa ngày 28/4/1962.

Đại Việt dưới thời trị vì của vua Lý Nhân Tông. Quân dân nhà Lý đang phải đương đầu với cuộc xâm lược của quân Tống. Bộ máy đất nước đang trong quá trình xây dựng, hoàn bị.

Năm 1070, dưới thời vua Lý Thánh Tông (1054 – 1072), vua đã cho lập Văn Miếu, tạc tượng Chu Công, Khổng Tử cùng tứ phối Nhan Tử, Tăng Tử, Tử Tư, Mạnh Tử và hình vẽ các hiền nho để thờ cúng, bốn mùa tế lễ.

Việc thành lập Quốc tử giám của vua Lý Nhân Tông năm 1076 và việc chọn lựa những người có tài trong thiên hạ vào đó học tập. Qua đó cho thấy, nhà vua rất chú trọng phát triển Nho học và đây được coi là nền tảng cho sự phát triển lâu dài của nhà Lý và những triều đại sau đó. Có thể nói, việc thành lập Quốc tử giám cùng với Văn Miếu xây năm 1070 đã cho thấy một bước tiến rất lớn của Nho học thời Lý.

Theo Cương Mục: Năm 1076, hạ chiếu trưng cầu lời nói thẳng. Năm 1076, Lập nhà Quốc Tử Giám; tuyển chọn trong các văn thần lấy những người có văn học, bổ vào đó. Lựa chọn nhân sĩ trong nước, lấy những người có tài văn, võ, phân phối đi cai quản quân và dân.

Theo Toàn thư: Sau khi kháng chiến  chống Tống thắng lợi, năm 1076, mùa hạ, tháng 4, đại xá, đổi niên hiệu làm Anh Vũ Chiêu Thắng năm thứ 1. Năm 1076, xuống chiếu cầu lời nói thẳng. Cất nhắc cũng người hiền lương có tài văn võ cho quản nhân dân. Chọn quan viên chức, người nào biết chữ cho vào Quốc Tử giám.

Đời vua Trần Minh Tông, Chu Văn An được cử làm quan Quốc Tử Giám Tư nghiệp (Hiệu trưởng) và thầy dạy trực tiếp của các hoàng tử. Đến năm 1370 Chu Văn An qua đời được Vua Trần Nghệ Tông cho thờ ở Văn Miếu bên cạnh Khổng Tử.

Sang thời Hậu Lê, Nho giáo rất thịnh hành. Vào năm 1484, Vua Lê Thánh Tông cho dựng bia Tiến sĩ của những người đỗ Tiến sĩ từ khoa thi năm 1442 đến 1779.

Đến đầu thời Nguyễn, vua Gia Long bãi bỏ trường Quốc Tử Giám ở Hà Nội, đổi nhà Thái Học làm nhà Khải Thánh để thờ cha mẹ Khổng Tử và xây dựng Khuê Văn Các ở trước Văn Miếu. Đầu năm 1947, giặc Pháp nã đạn đại bác làm đổ sập căn nhà, chỉ còn cái nền với hai cột đá và 4 nghiên đá.

Ngày 13/7/1999, thành phố Hà Nội khởi công xây dựng công trình nhà Thái Học trong khu Văn Miếu - Quốc Tử Giám. Khu nhà Thái Học rộng 1.530 m2 trên nền đất cũ của Quốc Tử Giám sau Văn Miếu.

Quần thể di tích Văn Miếu – Quốc Tử Giám hiện tại nằm trong khuôn viên rộng 54331 m2, bao gồm nhiều công trình kiến trúc nhỏ khác nhau. Bao bọc khuôn viên là những bức gạch vồ. Trải qua nhiều tu sửa, quần thể di tích này bao gồm Hồ Văn, Văn Miếu môn, Đại Trung môn, Khuê Văn Các, giếng Thiên Quang, bia tiến sĩ, Đại Thành môn, nhà Thái Học. 

Toàn bộ kiến trúc Văn Miếu hiện nay đều là kiến trúc thời đầu nhà Nguyễn. Khuôn viên được bao bọc bởi bốn bức tường xây bằng gạch vồ (đây là sản phẩm của nhà Hậu Lê).

Ngày nay Văn Miếu Quốc tử giám được quan tâm và phát triển như một điểm du lịch văn hóa lịch sử quan trọng của thủ đô. Không chỉ dừng lại ở việc tham quan và học học cái cũ, việc đưa vào khu di tích những hoạt động mới mẻ như trình chiếu mapping, trải nghiệm thực tế ảo, trưng bày hiện vật, tổ chức tour đêm và các trải nghiệm hấp dẫn, thu hút rất nhiều khách du lịch tới thăm quan. Đây là một bước tiến quan trọng đưa các di tích quan trọng của thủ đô đến gần với người dân, đặc biệt là lan tỏa văn hóa lịch sử một cách hiệu quả đến các bạn trẻ.

Nguồn: Tổng hợp