Dã Tượng, Yết Kiêu - Hai gia nô lừng danh của Trần Hưng Đạo

Dưới triều Trần, tất cả các quý tộc và quan lại đều có gia nô (đầy tớ) trong nhà. Yết Kiêu và Dã Tượng là hai gia nô thân tín của Hưng Đạo Đại vương Trần Quốc Tuấn. Với tài dùng người, Hưng Đạo Đại vương đã nhận ra tố chất của Dã Tượng và Yết Kiêu rồi tiến cử cho triều đình.

Sách Việt sử giai thoại viết: "Thời Trần, tất cả quý tộc và quan lại đều có gia nô, thậm chí có quý tộc gia nô đông đến hàng ngàn người. Đã là gia nô thì phải suốt đời phục dịch cho chủ, và trong xã hội không ai có địa vị thấp hèn như họ cả...".

Khi quân Nguyên sang xâm lược nước ta lần hai và lần ba, vì Yết Kiêu có tài bơi lội nên được giao phụ trách đội Thủy binh, còn Dã Tượng là người có biệt tài thuần phục voi nên chỉ huy đội Tượng binh. Trong cuộc kháng chiến ấy, hai ông đã xả thân cứu chủ tướng thoát khỏi vòng vây của giặc và tham gia nhiều trận đánh lớn đánh bại Ô Mã Nhi, Toa Đô.

Mộc bản sách Đại Việt sử ký toàn thư, quyển 5, mặt khắc 45 có ghi lại rằng: Khi quân Nguyên tới, Yết Kiêu giữ thuyền ở Bãi Tân, Dã Tượng đi theo. Đến lúc quan quân thu trận, thuỷ quân tan cả, Hưng Đạo vương định rút theo lối chân núi, Dã Tượng nói: “Yết Kiêu chưa thấy Đại vương thì nhất định không dời thuyền”. Vương đến Bãi Tân, chỉ có thuyền Yết Kiêu vẫn còn ở đó. Vương mừng lắm, nói: “Chim hồng hộc muốn bay cao phải nhờ ở sáu trụ cánh. Nếu không có sáu chiếc trụ cánh ấy thì cũng chim thường thôi”. Ý nói người tài giỏi phần lớn cũng là nhờ những người xung quanh giúp sức, phò tá, nếu chỉ có một mình thì sao có thể làm nên sự nghiệp lớn.

Yết Kiêu (1242-1303) tên thật là Phạm Hữu Thế, quê tại làng Hạ Bì, huyện Gia Lộc, (nay là huyện Tứ Lộc, tỉnh Hải Dương). Truyền thuyết kể rằng Yết Kiêu là người có thân thể cường tráng, có tài bơi lội, “đi được trong nước như trên đất bằng”. Yết Kiêu dùng tài bơi lặn của mình để xâm nhập sâu vào hàng ngũ địch, đục thủng và đánh chìm các thuyền chiến của giặc, mang lại nhiều chiến công vang dội, đóng góp lớn cho các cuộc kháng chiến. Mùa đông, Yết Kiêu đã không quản giá rét, đêm đêm lặn xuống biển, nằm dưới đáy thuyền, lấy dùi sắt nhọn đục thủng thuyền. Thuyền giặc bị nước biển chảy ồ ạt vào, chìm ngay. Quân giặc giăng lưới bắt được Yết Kiêu. Bằng tài trí, ông lừa rằng nước Nam có rất nhiều người có tài bơi lặn và sẽ dẫn đến chỗ họ ẩn nấp. Giặc tưởng thật lấy chiếc thuyền nhẹ chở ông đi. Thừa lúc giặc sơ ý, ông liền nhảy xuống biển, lặn trốn về doanh trại, tiếp tục cùng quân dân ta đánh giặc cứu nước.

Gắn liền với Yết Kiêu là danh tướng Dã Tượng. Cho đến nay tên tuổi, năm sinh, năm mất của ông không thấy ghi rõ. Tuy nhiên, tài năng của ông nhân dân đến giờ vẫn nhắc. Nếu như Yết Kiêu được nhắc đến với tài bơi lội, Dã Tượng gắn với việc huấn luyện và chỉ huy lực lượng voi chiến. Thời bấy giờ, tượng binh là một lực lượng đặc biệt và độc đáo của Đại Việt. Trong kháng chiến chống quân Nguyên Mông, Dã Tượng chỉ huy đội tượng binh và trực tiếp cầm quân đánh giặc.

Năm 1288, trên đường hành quân, voi chở Hưng Đạo Đại Vương bị sa lầy, chìm dần xuống bùn. Dã Tượng bèn quỳ xuống trước mặt Hưng Đạo Vương xin người lên ngựa đi tiếp cho kịp ra quân, còn mình ở lại rồi sẽ đuổi theo sau.

Ở lại Dã Tượng giữ một cánh quân trên núi Tràng Kênh, đánh tan đám quân của Phàn Tiếp, máu giặc nhuộm đỏ cả khúc sông. Dã Tượng chiến đấu với địch như chỗ không người, khiến cho Phàn Tiếp khiếp sợ bỏ lính, để nguyên tên găm trên người nhảy xuống sông chạy trốn, nhưng vẫn bị quân Trần bắt sống.

Mặc dù có công nhưng Yết Kiêu, Dã Tượng không được phong quan bởi hai ông là gia nô của Hưng Đạo Vương. Nhà Trần có quy định đã là gia nô nhà vương hầu thì trọn đời không được làm quan, bất kể có lập được công lao tới đâu.

Tuy không được phong quan, nhưng hai ông rất được Trần hưng Đạo tin tưởng. Đại Việt Sử ký toàn thư chép lời khen của Hưng Đạo với hai người: “Chim hồng hộc muốn bay cao phải nhờ ở sáu trụ cánh. Nếu không có sáu chiếc trụ cánh ấy thì cũng chim thường thôi”.

“Yết Kiêu” là tên của một loại cá kình ngư lớn ở biển Đông, còn “Dã Tượng” nghĩa là voi rừng. Chuyện lấy tên thú đặt cho gia nô, không bàn cũng đủ biết thân phận thấp kém như thế nào. Song, tận trung vì đại nghĩa cứu nước, ai dám bảo Yết Kiêu và Dã Tượng không thể sánh ngang với các bậc hào kiệt khác. Đúng như Hưng Đạo vương Trần Quốc Tuấn nói, sở dĩ có được các bậc anh hùng cái thế như chính Trần Quốc Tuấn, trước hết phải có được sự trợ thủ đắc lực của những người như Yết Kiêu và Dã Tượng. Vì vậy, ngày nay tên các ông vẫn được dùng để đặt nhiều tên đường phố trên khắp cả nước. Sau khi Yết Kiêu mất, nhớ đến công lao của ông, triều Trần đã cho lập đền thờ ở bờ sông Hạ Bì , nay là đền Quát ở xã Yết Kiêu (Gia Lộc).

Nguồn Tổng hợp