Thăng Long tứ trấn

Tứ trấn Thăng Long gồm: Đền Bạch Mã thờ thần Long Đỗ (trấn Đông), đền Voi Phục thờ thần Linh Lang (trấn Tây), đền Kim Liên thờ thần Cao Sơn Đại Vương (trấn Nam), đền Trấn Vũ thờ thần Huyền Thiên Trấn Vũ (trấn Bắc).

 

Đền Bạch Mã trấn giữ phương Đông

Nằm giữa lòng Phố Cổ, đền Bạch Mã là "tuyến phòng vệ" trấn giữ phía Đông thành cổ. Được khởi dựng vào thế kỷ thứ 9, đền Bạch Mã được xem là ngôi đền lâu đời nhất của Tứ Trấn. Vị thần được thờ phụng ở đây là thần Long Đỗ (có nghĩa là “rốn rồng”), hay còn gọi là thần Bạch Mã.

 

Đền Bạch Mã là một trong Tứ trấn của kinh thành Thăng Long xưa, tọa lạc tại số 76 phố Hàng Buồm, quận Hoàn Kiếm, Hà Nội. Ảnh Báo điện tử Đảng Cộng Sản Việt Nam

 

Đền Bạch Mã có lịch sử hơn một nghìn năm, là trấn đầu tiên trong tứ trấn của kinh thành Thăng Long gắn với truyền thuyết xây La Thành của Cao Biền vào năm 866 và vua Lý Thái Tổ xây thành Thăng Long vào thế kỷ XI. Theo truyền thuyết, khi Đức vua Lý Thái Tổ dời đô ra thành Đại La, khi xây thành gặp trắc trở, Vua cầu thần Long Đỗ phù trợ định đô, xây dựng kinh thành mới đã được thần báo mộng thấy ngựa trắng.

 

Dấu chân của ngựa trắng đã chỉ cho nhà vua biết phải xây thành Thăng Long ở những vị trí nào sẽ được bền vững. Khi xây xong thành nhà vua đã đặt tên cho đền là Bạch Mã và phong thần Long Đỗ là Thành hoàng Quốc đô Thăng Long.

 

Trải qua các triều đại Lý, Trần, Lê với 52 vị vua định đô tại Thăng Long, đền Bạch Mã là nơi chứng kiến đầy đủ nhất quá trình hình thành và phát triển của Thăng Long xưa và Thủ đô Hà Nội ngày nay.

 

Trải qua bao biến thiên của lịch sử, ngôi đền Bạch Mã luôn được cộng đồng dân cư gìn giữ, tu sửa và thờ phụng. Di tích đền Bạch Mã cùng với các di tích khác trong tứ trấn Thăng Long khẳng định giá trị lịch sử, tín ngưỡng tiêu biểu của quần thể di tích này tại Hà Nội.

 

 

Ảnh: Alberto Prieto.

 

Đền Kim Liên trấn giữ phía Nam

Đền Kim Liên là ngôi đền linh thiêng trấn giữ phía Nam, nơi thờ phượng thần Cao Sơn, một trong 100 người con của thủy tổ Lạc Long Quân và Âu Cơ. Theo chân mẹ lên núi, ông đã giúp Sơn Tinh đánh bại Thủy Tinh để mang lại giang sơn ấm no và thái bình cho người dân.

 

Ảnh Báo điện tử Đảng Cộng Sản Việt Nam

 

Trong suốt hơn một nghìn năm lịch sử, là một trong tứ trấn, đền Kim Liên luôn giữ vị trí đặc biệt trong không gian lịch sử, văn hóa của vùng đất Thăng Long - Hà Nội. Trước kia đền thuộc phường Đông Tác, huyện Thọ Xương, phủ Hoài Đức, nay thuộc phường Phương Liên, quận Đống Đa, Hà Nội.

 

Qua các tư liệu thư tịch, văn bia, câu đối, sắc phong về di tích đền Kim Liên cho thấy đây là nơi thờ thần Cao Sơn, nhân vật quan trọng trong Điện Thần Việt Cổ. Theo văn bản cổ nhất có niên hiệu Hồng Thuận thứ 3 (1510) có ghi tên di tích “Cao Sơn Đại Vương Thần Từ”.

 

Tương truyền, Cao Sơn đại vương là con trai của Lạc Long Quân và Âu Cơ, là một trong 50 người con theo mẹ lên núi, đã cùng Sơn Tinh (tức Thánh Tản Viên) chống lại Thủy Tinh mang lại sự bình yên cho muôn dân trăm họ.

 

 

Ảnh: Alberto Prieto.

 

Theo tài liệu đền Kim Liên, vào triều Lê, Lê Mẫn (Uy Mục Đế) thất đức, hung bạo càn rỡ có mưu đồ lật đổ Lê Tương Dực. Tháng 11 năm Kỷ Tỵ (1509), nhà vua lánh nạn vào Tây Đô dấy binh khởi nghĩa, khôi phục lại nghiệp của vua Cao Tổ, cứu vớt dân lành.

 

Bấy giờ, có ba vị đại thần là Nguyễn Bá Lân, Nguyễn Hoàng Dụ và Nguyễn Văn Lữ phụng mệnh đem quân đi chinh phạt. Đến địa phận huyện Phụng Hoá (nay là huyện Nho Quan, tỉnh Ninh Bình) thấy cảnh núi rừng rậm rạp có ngôi đền cổ ghi bốn chữ "Cao Sơn đại vương", bèn cúi lạy khẩn cầu thần phù trợ.

 

Linh ứng, chưa đầy một tuần nghiệp lớn đã thành công. Cùng năm đó, vào ngày mùng 2 tháng Chạp, nhà vua giành lại ngai vàng. Để tưởng nhớ đến công ơn thần, nhà vua đã cho dựng lại đền thờ to đẹp hơn ở phường Kim Hoa gần Thăng Long vào năm 1509. Đồng thời sai sử thần Lê Tung soạn văn bia lưu truyền, sớm hôm hương khói báo đáp ơn thần.

 

Đền Voi Phục trấn giữ phương Tây

 

Ngự ở phía tây kinh thành là đền Voi Phục ẩn mình dưới tán lá xanh ở công viên Thủ Lệ. Đức thần được thờ là Hoàng tử Linh Lang, có nguồn gốc là con của Long Vương thác sinh vào làm con một bà phi tên là Hạo nương của vua Lý Thánh Tông. Vào thế kỷ 11, đức thần đã có công giúp vua Lý Thánh Tông đánh giặc Tống. Để tưởng nhớ công đức thần, nhà vua đã lệnh cho dân chúng dựng đền Voi Phục; tên gọi xuất phát từ hai bức tượng voi đá quỳ trước cổng đền.

 

Ảnh Báo điện tử Đảng Cộng Sản Việt Nam

 

Đền Voi Phục là một địa danh giúp du khách thăm Hà Nội, tìm hiểu về lịch sử, văn hóa của đất nước, một du khách đến từ Nam Định cho biết, tôi thường tìm đọc tài liệu, cập nhật những thông về đền Voi Phục. Ngoài ra, tôi được biết, đền không chỉ gắn liền với huyền tích về hoàng tử Linh Lang, trải qua hơn 1000 năm lịch sử mà còn gắn liền với những câu chuyện tâm linh huyền diệu.

 

Đền Voi Phục có cảnh quan thoáng mát với các công trình kiến trúc, cổng tứ trụ, đi qua cổng tứ trụ là con đường rợp bóng cây, dài gần trăm mét dẫn vào trong đền. Tiền đường gồm ba gian, chính điện bày lỗ bộ, bên trái đặt trống đại, bên phải treo chuông đồng, hai đầu hiên có xây áp vào hai mái nhỏ che cặp ngựa tế hồng, bạch.

 

Ở trung đường, vị trí cao nhất chính giữa hậu cung là pho tượng Linh Lang Đại Vương tọa trên ngai lớn chạm khắc hình rồng, hoa lá công phu tinh xảo. Phía trước pho tượng là một hòn đá lớn được đặt trong hộp kính. Ngoài ra còn có các hoành phi, câu đối, nhang án, long ngai, cửa võng bát bửu cùng các đồ tế khí sơn son thếp vàng lộng lẫy.

 

 

Ảnh: Alberto Prieto.

 

Đền Quán Thánh trấn giữ phương Bắc

 

Đền Quán Thánh đối diện hồ Tây, tại ngã tư đường Thanh Niên với đường Quán Thánh, quận Ba Đình, Hà Nội. Cùng với đền Bạch Mã, đền Kim Liên, đền Voi Phục... ngôi đền đang là điểm đến tâm linh nổi tiếng ở Hà Nội, thu hút rất đông du khách trong và ngoài nước tới thăm quan và chiêm bái.

 

Ảnh Báo điện tử Đảng Cộng Sản Việt Nam

 

Theo truyền thuyết, Huyền Thiên Trấn Vũ là vị thần cai quản phương Bắc giúp dân trừ tà ma, yêu quái; trừ rùa thành tinh (đời Hùng Vương 14); trừ cáo chín đuôi ở Tây Hồ; giúp An Dương Vương trừ tinh gà trắng xây thành Cổ Loa; diệt hồ ly tinh trên sông Hồng đời vua Lý Thánh Tông… Thời nhà Lê, Vua cũng thường đến đây để cầu mưa mỗi khi có mùa màng gặp hạn hán.

 

Theo sử liệu, đền Quán Thánh xây dựng vào những năm đầu khi vua Lý Thái Tổ dời đô từ Hoa Lư ra Thăng Long, trên gò Hồi Long phía Đông Bắc Hồ Tây. Đền Quán Thánh là một công trình kiến trúc nghệ thuật đặc biệt, lưu giữ nhiều tư liệu quý về nghệ thuật kiến trúc, điêu khắc, tín ngưỡng ở nhiều thời kỳ lịch sử của Việt Nam.

 

 

Ảnh: Alberto Prieto.

 

Đền có kiến trúc xây theo kiểu nội “đinh”, ngoại “quốc”, ngoài cùng là nghi môn tứ trụ, tiếp đến là gác chuông nơi treo quả chuông được đúc vào năm Đinh Tỵ đời Lê Hy Tông (1677), phía trong là tòa đại bái và hậu cung. Hai bên tả, hữu tòa đại bái có treo biển đồng “Đề Chân Vũ quán”, do vua Thiệu Trị ngự đề.

 

Trong số các bảo vật đang lưu giữ ở Di tích có pho tượng đồng Huyền Thiên Trấn Vũ cao 3,96m, chu vi 8m, nặng 4 tấn, kiệt tác của các nghệ nhân làng Ngũ Xá (Hà Nội) đúc năm Đinh Tỵ 1677.

 

Hằng năm, nhân dân địa phương tổ chức lễ hội đền Quán Thánh vào ngày 3/3 (ngày Thánh Đản) và 9/9 âm lịch để tưởng nhớ đức thánh Trấn Vũ, giúp ôn lại truyền thống văn hiến vùng đất Thăng Long kinh kỳ.

 

Nghìn năm đã qua từ khi vua Lý Thái Tổ ban chiếu dời đô về Thăng Long, nhưng ý nghĩa văn hóa và lịch sử của Tứ Trấn vẫn còn vẹn nguyên. Bởi vững chãi thêm qua những lời truyền tụng nhân dân, bốn ngôi đền tiếp tục trấn giữ thủ đô trước những biến chuyển của thời gian. 

 

Nguồn: Báo điện tử Đảng Cộng sản Việt Nam, Saigonee